1892 წლის 4 აგვისტო არაფრით იქნებოდა სხვა დღეებისგან გამორჩეული ფოლ რივერის მცხოვრებთათვის,რომ არა ბორდენების ოჯახში დატრიალებული ტრაგედია.ტრაგედია,რომელსაც მოდევნო 121 წლის მანძილზე არ დაუკარგავს ხალხის ინტერსი – მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.
გათენდა ჩვეულებრივი დილა.ფოლ რივერის ხმაურიანი და სისხლსავსე ცხოვრება ჩვეულ რიტმს უბრნდებოდა ღამის მშვიდი ფშვინვის შემდეგ.
მეორე ქუჩის ნომერ 92-შიც ჩვეულებრივ შეხვდნენ დილას,როგორც საქმიანი და შეძლებული ადამიანის ოჯახს შეეფერებოდა.
ოჯახის უფროსი,შუახნის ასაკს გადაცილებული მისტერ ენდრიუ ბორდენი,დილაადრიან გაემართა ქალაქის ცენტრში მდებარე ბანკში,შემდეგ კი ფოსტაში,რამდენიმე ამანათს დასაგზავნად.საქმების მოგვარებისთანავე დაბრუნდა შინ,დაგვიანებული საუზმის მისაღებად.დილის 10:45 წუთი იყო ზუსტად.
დილის საქმეებზე სირბილით დაღლილი მრ.ბორდენი სახლის დაბლა სართულზე,მისაღებ ოთახში დივანზე ჩამოჯდა თვალის მოსატყუებლად – სანამ შინამოსასმახურე საუზმეს მოუმზადებდა და გვერდითა სასადილო ოთახში მოუხმობდა სუფრასთან.
ზუსტად ნახევარ საათში,სახლში ჩვეულებისამებრ დასადგურებული მყუდროება შემზარავმა კივილმა დაარღვია.
მრ.ბორდენის სისხლში მცურავი გვამი საკუთარმა ქალიშვილმა ლიზიმ დივანზე იპოვა.
გვამი ისეთ მდგომარეობაში იყო მოთავსებული დივანზე,თითქოს მრ.ბორდენი წამოწოლილი ისვენებდა,როდესაც მას მოულოდნელად დაესხა თავს მომხვდური და თავის ქალაზე 11 დარტყმა მიაყენა ბასრპირიანი საგნით.
მრ.ბორდენის თავის ქალა ავტოფსიის შემდეგ:
საქმის აღძვრის შემდეგ,დაკითხვის ოქმში ბორდენების შინამოსასმახურე ბრიჯიტ სალივანი იხსენებს:დაახლოებით დილის 11 საათისთვის ეძინა სახლის ზედა სართულზე – თავის ოთახში,როცა შემოესმა ლიზის ყვირილი,რომელიც მას მოუხმობდა.როდესაც ძახილზე მიირბინა,ლიზიმ განუცხადა,რომ ვიღაცამ მამამისი მოკლა.
ლიზის ყვირილზე მოცვივდნენ მეზობლები და ოჯახის მეგობრები ლიზის დამშვიდებას ცდილობდნენ.სწორედ ამდროს მოახლემ და ერთ-ერთმა მეზობელმა ალის ჩერჩილმა სახლის მეორე სართულზე სტუმრების მოსასვენებელ ოთახში აღმოაჩინეს მისის ები ბორდენის გვამი.გვამს თავის ქალა ჩამსხვრეული ჰქონდა 19 დარტყმით,სავარაუდოდ მისის ბორდენიც იმავე იარაღით იქნა მოკლული,რითაც მისი მეუღლე.
მისის ბორდენის თავისქალა ავტოფსიის მერე:
სწრაფად გახმაურდა პატარა ქალაქში საზარელი დანაშაულის ამბავი.
ადგილობრივ გაზეთში გამოქვეყნდა განცხადება,სადაც დები ბორდენები 5000 დოლარს სთავაზობდნენ მას,ვინც მკლელის შესახებ ინფორმაციას მიაწვდიდა.
ტრაგიკულად გარდაცვლილთა დაკრძალვიდან ორიოდ დღე იყო გასული.
ორმაგი მკვლელობის გამოძიებას ქალაქის პოლიცია ჩაუდგა სათავეში.მკვლელობის მოტივი,მკვლელობის იარაღი,დამნაშავის კვალი,დამატკიცებელი საბუთები – ამ საქმის გამოძიების დეტალური მიმდინარეობა ჩვენთვის უცნობია.ფაქტი ერთი იყო – პოლიცია შეუდგა დამნაშავის ოჯახშივე ძებნას.
ბორდენის ოჯახის დანარჩენი ორი წევრი თავიდანვე გამოირიცხა ეჭვმიტანილთა სიიდან.მკვლელობის მომენტში ბორდენის უფროსი ქალიშვილი,ლიზის უფროსი და ემა,ქალაქგარეთ იმყოფებოდა.ხოლო სტუმრად მყოფი ბიძა ჯონ ვ.მორსი ქალაქში იყო გასული საქმიან ვიზიტზე.
პოლიცია მოახლესაც თუ გამორიცხავდა(რომელსაც არცთუ სანდო ალიბი ქონდა),როგორც ჩანს ერთადერთი ეჭვიტანილი მხოლოდ ლიზი რჩებოდა.ლიზი დააპატიმრეს 11 აგვისტოს,თუმცა ის თავს უდანაშაულოდ მიიჩნევდა
სასამართლო დაიწყო ლიზის დაპატიმრებიდან 10 თვის შემდეგ.
აქტი,ბრალის წაყენების შეახებ:
ცნობილი არის ფაქტი – გამოძიებისას სარდაფში აღმოჩენილ იქნა ტარმომტვრეული ნაჯახი.
იყო ეჭვი(თუმცა არ დამტკიცებული – რადგან ნაჯახზე სისხლის კვალი არ აღმოჩნდა)რომ ამ იარაღით იყო ცოლ-ქმარი ბორდენები დახოცილი.იმ დროში არ იყო თანამედროვე საშუალებების მიხედვით დანაშაულის გახსნის შესაძლებლობა.ამიტომაც ნაჯახი ვერ გამოდგა ნივთმტკიცებად.
ვერ იქნა აღმოჩენილი დამნაშავის სამოსი,რომელიც ასევე ერთ-ერთ ნივთმტკიცებად იქნებოდა გამოყენებული ბრალდებულის წინააღმდეგ.თუმცა მკვლელობებიდან რამდენიმე დღის შემდეგ მოახლემ დაინახა თუ როგორ წვავდა ლიზი ბორდენი თავის ლურჯ კაბას სამზარეულოს დიდ ღუმელში.
მკვლელობის მოტივად რა ვერსია გამოდგებოდა?
იყო რამდენიმე.
ვერსია პირველი_ ფული.დებს ცუდი ურთიერთობა ჰქონდათ დედინაცვალთან.იპოქონრიკ,მესაკუთრე ბუნების ქალთან,რომელსაც დები ცილს წამებდნენ ქალიშვილების წინააღმდეგ მამის ამხედრებაში,რათა ისინი მამას მემკვიდრეობის გარეშე დაეტოვებინა.რეალურად დები არც მამასთან იყვნენ სიამტკბილობაში.მისგან მუდმივად შევიწროვებულნი იყვნენ.მამა ცუდი ხასიათის,მკაცრი კაცი თავისფლად ცხოვრების საშუალებას ართმევდათ.განსაკუთრებით ლიზის.40 წლამდე სახლიდან მამის ნებართვის გარეშე ვერ გადიოდა.მამა სახლის ყველა კარებს დაკეტილს ტოვებდა, რათა ლიზი სახლიდან ჩუმად არ გასულიყო.მამის და დედინაცვლის დახოცვა იოლი გზა იყო მდიდარი მემკვიდრეობის მისაღებად.დედინაცვალიც აუცილებლად უნდა ჩამოეშორებინა გზიდან,რათა მემკვიდრეობის გამყოფი არავინ ყოფილიყო,მით უმეტეს ოჯახსითვის ,,უცხო”.
იყო მეორე ვერსიაც.ლიზიმ მამა და დედინაცვალი დახოცა ეპილეფსიის შეტევის დროს და არ ახსოვდა მის მიერ ჩადენილი დანაშაული.თუმცა მკველობის იარაღი და სისხლის კვალი არ არსებობდა.(ზემოთ ნახსენები ნაჯახი გავიხსენოთ რომ არ მიიჩნიეს მკველობის იარაღად).
გაიჟღერა მკველობის მოტივის მესამე ვერსიამაც.დანარჩენ ორთან შედარებით ბევრად უფრო ძლიერმა და მას ქალის სახელი ერქვა_ნენსი ო’ნილი.ულამაზესი ახალგაზრდა ქალი,რომელზეც ლიზი თავდავიწყებით იყო შეყვარებული და რომლის საიდუმლო საყვარელიც ბევრი წლის განმვალობაში იყო.ეს ვერსია გულისხმობს,რომ მამამ გაიგო ქალიშვილის ლესბოსური სიყვარულის ისტორია და სასტიკი რეაქცია ქონდა.ლიზიმ მოუსავლეთს გაისტუმრა მამა,რათა თავი დაეღწია მამის დესპოტიზმისგან,რომელიც ემუქრებოდა,რომ ყველა ხერხით ეცდებოდა ლიზის და თავისი ახალგაზრდა შეყვარებულის დაცილებას. დედინაცვლის მკლელობა ლოგიკური გაგრძელება იყო ამ გეგმის.
ნენსი ო’ნილი,ლიზის საყვარელი:
…სასამართლო გაიმართა 1893 წელს.25 აგვისტოს ლიზი ბორდენი უდანაშაულოდ სცნეს.ყველა სამხილი(რომლებიც რეალურად უგულვებელყოფილი იქნა სასამართლოს მიერ)მიუთითებდა ლიზი ბორდენის დამნაშავეობაზე.ნაფიც მსაჯულთა ოცდაერთივე წევრმა ლიზი დამნაშავედ სცნო,მაგრამ ტრიბუნალს დომინირებდა ქალაქის მოსახლეობა,რომელსაც ლიზი ბორდენი უდანაშაულოდ მიაჩნდა.
სასამართლოს პარალელურად ქალაქში დიდი ვნებათაღელვა სუფევდა.გაზეთები დაუღალავად აშუქებდნენ სასამართლოს მიმდინარეობას,ხოტბას ასხამდენ ეჭვმიტანილს.ქალაქის მოსახლეობა გმირ ქალად რაცხდა ლიზი ბორდენს,ყველას სჯეროდა მისი უდანაშაულობის.ეკლესიაც კი მის მხარეს იჭერდა.ასევე რელიგიური ორგანიზაციები,ფემინისტთა ჯგუფები და ა.შ.
როდესაც სასამართლოს სხდომაზე ვერდიქტი ხმამაღლა წაიკითხეს,ლიზი მუხლებზე დაეცა,ხელით ხის თეჯირს ჩაეჭიდა,თავი ზედ დააყრდნო და აქვითინდა:,,შინ წამიყავნეთ”.
ვერდიქტი:
სასამართლოს დარბაზში აპლოდისმენტები და მილოცვები გრიალებდა.
გამართლებული ლიზი ბორდენი ყველა მხრიდან იღებდა მოლოცვებს.სასამრთლოს შენობიდან გამოსულს პუბლიკა დიდი სალმით და ოვაციებით შეეგება.ლიზი ბორდენი გაზეთების პირველი გვერდების ვარსკვლავი გახდა.
სასამართლო კი მოიგო,მაგარამ ლიზი იყო ერთადერთი,ვისაც შეეძლო მშობლები დაეხოცა.
მამის სივდილის შემდეგ ქონებიდან მან 250.000 დოლარი მიიღო მემკვიდრეობით.რომლითაც მოგვიანებით შეიძინა სახლი,სადაც დარჩენილი 34 წელი გაატარა.
რა იყო ის უგულვებელყოფილი სამხილები?
სასამართლოს წინაშე ლიზი არ დაეთანხმა გამყიდველს,რომელმად გაიხსენა,რომ ლიზიმ ორჯერ შეიძინა ციანიდის მჟავა.ლიზიმ განაცხადა რომ მწერების საწინააღმდეგოდ გამოიყენა.
ასევე არაფრად ჩააგდეს მოახლის ჩვენება,რომელმაც განაცხადა:მკვლელობების მომდევნო კვირა დღეს,ლიზიმ დაწვა ახალი კაბა,რომელიც დასვრილი იყო ,,საღებავით”.მოახლეს არაფერი უკითხავს,ლიზიმ თავად მოახსენა,რომ გარდერობს აწესრიგებდა.
ისიც შორს იდგა სიმართლისგან,რომ ლიზი აცხადებდა – მკვლელობის დროს იმყოფებოდა ფარდულში..ისეთ გაუსაძლის სიცხეში რამდენიმე წუთიც ვერ გაძლებდა ადამიანი იქ.თანაც ფარდულის დამტვერილი იატაკი არ მოწმობდა უახლოეს წარსულში იქ ძეხორციელის ყოფნას.
ამ ყველაფრის ფონზე,ლიზი ბორდენი მაინც გაამართლეს.
ამ დროისთვის ჯერ კიდევ ბობოქრობდა ტალღა – ქალთა გასამართლების და დასჯის წინააღმდეგ გამოდიდონენ.რომელიც აგორდა მას შემდეგ,რაც წლებით ადრე ჩამოახრჩვეს ახალგაზრდა ქალი,რომელიც 5 თვის ორსული იყო.
ბორდენის საქმე ოფიციალურ ორგანოებში ჩაიფარცხა,მაგრამ ხალხი დიდი ხნის განმავლობაში არ ივიწყებდა ტრაგიკული და სასტიკი მკვლელობის ისტორიას.თუმცა ლიზისადმი ბრბოსკეთილგანწყობა,მისდამი ხალხის სიძულვილმა შეცვალა.ლიზის სიცოცხლის ბოლომდე შერჩა სასტიკი,ნაჯახიანი მკვლელის სახელი.
თუმცა ვინ იცის?იქნებ არც იყო მისი ჩადენილი?
მისი ცხოვრების წესის შემხედვარეს,ეჭვი გაგიჩნდება,იქნებ და მართლაც უდანაშაულო იყო?
სიმართლე კი ის არის,რომ სიბერე გაატარა მარტოხელამ,ყველა ნათესავისგან და მეგობრისგან დავიწყებულმა.იყო წყნარი,კეთილი მოხუცი,რომელიც იცავდა და იფარებდა უპატრონო ცხოველებს.ლიზი 1923 წლამდე ცხოვრობდა თავის დასთან ერთად.
ლიზი ბორდენი გარდაიცვალა 1937 წელს და და ტოვა ქონება საქველმოქმედო ღონისძიებების დასაფინანსებლად.სიკვდილამდე იყო დამცირებული ერთ-ერთ ლექსში,რომელიც ყველაზე სასტიკ ლექსადაა ცნობილი.
“Lizzie Borden took an axe
And gave her mother forty whacks.
And when she saw what she had done,
She gave her father forty-one”.
სიკვდილის მერე თავისი საცოვრებლის ეზოში გაჩნდა მოკრძალებული საფლავის ქვა,რომელზეც მხოლოდ ეს წარწერაა გაკეთებული,თავისი სახელის და გვარის ნაცვლად:
ფოტოსურათები:
ლიზი ბორდენი 19 წლის ასაკში.
ბოლო ფოტო სასამართლოს მიმდინარეობის პერიოდშია გადარებული.
ლიზი ბორდენის საძინებელი.
ემა ბორდენი,ლიზის და.
მსხვერპლი:
ლიზი ბორდენის დედინაცვალი ები დაფრი და ლიზის მამა ენდრიუ ბორდენი:
შინამოსასმახურე ბრიჯიტ სალივანი:
ბორდენების სახლი 1892 წელს:
მისტერ და მისის ბორდენების საფლავი:
ხელბორკილი,რომლითაც დააპატიმრეს ლიზი ბორდენი.
ლიზი ბორდენის ხელმოწერა ციხეში რეგისტრირების დროს:
ლიზი ბორდენის ხელნაწერი ერთ-ერი დოკუმენტის ორიგინალი:
სასამართლოს დარბაზი და ნაფიც მსაჯულთა ჯგუფი:
Ventana 